Er hingen tijdens het onderzoek vijf hoogwaardige weerstations in Middelburg, Vlissingen en Heinkenszand. In Vlissingen en Middelburg zowel in een groenere wijk als in een wat meer versteende wijk. De veronderstelling was dat hitte in een landelijk gelegen gebied met een waterrijk landschap sterk getemperd wordt in vergelijking met een dichtbebouwde regio. Door de koele zeebries zouden steden zoals Vlissingen minder opwarmen en sneller afkoelen. Maar niets bleek minder waar. Ook Zeeland kent zogenoemde hitte-eilanden. De Zeeuwse wijken bleken zich ongeveer net zo te gedragen als een groene laagbouwwijk in Rotterdam. Meer versteende wijken koelden na warme dagen gemiddeld beduidend minder af dan de groenere wijken. Cor: ‘Het verraste me dat dit beeld een stuk meer overeenkomt met andere delen van het land dan ik had verwacht.’
Verschillen tussen open en bebouwd gebied
De metingen werden vergeleken met metingen van het KNMI-weerstation in Westdorpe. Cor legt uit: ‘De weerstations registreerden naast de actuele temperatuur ook de gevoelstemperatuur. Want niet alleen de luchttemperatuur is van belang voor hittebeleving en hittestress bij de mens. Ook luchtvochtigheid, zonnestraling en windsnelheid spelen mee. Het waait in een bebouwd gebied al snel minder dan in een open gebied, zoals een weiland of open water. Door het ontbreken van een verkoelend briesje blijft in de zomer de gevoelstemperatuur in bebouwd gebied hoog. Verschillen tussen de resultaten in Vlissingen en Middelburg waren gemiddeld klein. Het effect van grote, open watervlaktes in de buurt leek vooral bij warmte snel af te nemen. De resultaten laten hiermee zien dat ventilatie een belangrijke manier is om hittestress tegen te gaan. Iets om bij het ontwerpen van een nieuwe wijk of het aanpassen van de openbare ruimte rekening te houden.’
Zorg voor veel schaduw
‘Het onderzoek bevestigt verder het grote belang van schaduwrijke plekken. In de schaduw daalt de gevoelstemperatuur flink vergeleken met een plek in de zon. Als er veel schaduw is, kun je op veel plekken verkoeling zoeken en warmt een wijk minder snel op. Als bomen voor schaduw en daarmee verkoeling zorgen, heeft dat een extra voordeel. De verdamping van de bomen en andere soorten groen zorgt namelijk voor extra verkoeling. Dit effect is goed meetbaar tot diep in de nacht, als er maar voldoende groen is in een wijk. Verkoeling tot in de nacht is belangrijk omdat mensen minder goed slapen bij hoge nachttemperaturen.’
Rekenmodel voor inschatten effecten
Naast meetgegevens wordt een rekenmodel gebruikt in dit onderzoek. Dit rekenmodel kan het huidige en toekomstige weerbeeld in de zomer inschatten. Daarbij houdt het rekening met stedelijke en groenrijke gebieden. Cor: ‘Voor het ontwikkelen van het rekenmodel ontvingen we een subsidie vanuit het Deltaprogramma. Met het model kunnen bijvoorbeeld gemeenten beter inschatten waar hitte zich het meest voordoet en waar een probleem kan ontstaan. Vervolgens kunnen ze hierop hun beleid afstemmen en inschatten hoeveel investeringen nodig zijn voor de gewenste effecten.’ De modelberekeningen vormen ook de basis voor de vernieuwde hittekaarten in de landelijke Klimaateffectatlas.
Meten is weten
Provincie Zeeland heeft samen met waterschap Scheldestromen, de gemeenten Vlissingen, Middelburg en Borsele en WENR het meetprogramma ontwikkeld voor hittestress. Maar om zowel het rekenmodel als het gebruik van de gegevens uit het meetprogramma te optimaliseren is meer onderzoek nodig. Cor: ‘Door in meerdere zomers te meten, kun je mogelijke effecten van hitte nu en in de toekomst beter kwantificeren. Dat is van belang bij kostenafwegingen voor het nemen van maatregelen tegen hitte. Nu is er slechts één zomer gemeten en dit was een zeer matige zomer, met weinig echt warme dagen.’ Tijdens de Zeeuwse Waterochtend op 14 maart besloten alle dertien gemeenten in Zeeland, samen met waterschap Scheldestromen en de provincie Zeeland om het meetprogramma hittestress in Zeeland de komende vier jaar voort te zetten. Dit in samenwerking met WENR.
Onderzoek naar hittestress belangrijk
Leo Caljouw, beleidsmedewerker waterveiligheid bij de Provincie Zeeland legt uit waarom onderzoek naar hittestress in Zeeland zo belangrijk is. ‘Hitte en de risico’s daarvan is nog een onderbelicht thema binnen het landelijke Deltaprogramma. Maar feit is dat er in 2050 een stuk meer warme dagen zullen zijn dan nu. Om hier tijdig op in te spelen is het belangrijk nu alle risico’s in kaart te brengen. Op deze manier kunnen (overheids-)instanties op tijd de juiste maatregelen nemen. Plant je wel of geen bomen in een wijk, vooral als er kwetsbare groepen wonen of verblijven zoals ouderen of patiënten in een ziekenhuis? Daarnaast heeft extreme hitte effect op bijvoorbeeld de arbeidsproductiviteit, de gezondheid van mensen en op de infrastructuur. Met dit onderzoek en de vervolgonderzoeken willen we kennis opbouwen, meer verbanden leggen en aan de hand daarvan nieuw beleid opstellen.’