Het project Klimaatadaptieve Waterkerende Landschappen (2022-2023) is mogelijk gemaakt dankzij medewerking en financiële bijdragen van de gemeente Schouwen-Duiveland, Rijkswaterstaat Zee & Delta, Provincie Zeeland, waterschap Scheldestromen, Wereld Natuurfonds Nederland en de Zuidwestelijke Delta. Ook maakt het project onderdeel uit van het Icoonproject Innovatieve Waterkerende Landschappen van het Vlaams-Nederlandse samenwerkingsplatform Deltavraagstukken.
De projecten “Waterkerend Kustlandschap De Banjaard” en “Joint Fact Finding Zierikzee-Bruinisse” kregen ondersteuning van de Zuidwestelijke Delta als twee van de vijf lokale initiatieven die in 2023 werden geselecteerd. Het zijn concrete voorbeelden van de uitwerking van de handelingsperspectieven “Dynamische dijkzones”, “Vitaal polder- en krekenlandschap” en “Rijke platen, slikken en schorren” uit de Gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050.
‘We kijken terug op een geslaagde bijeenkomst,’ aldus Philip Drontmann, namens de Kennis Community Oosterschelde (KCO). ‘Als KCO zijn we blij met de positieve reacties. Het project heeft ideeën opgeleverd die zowel tot de verbeelding spreken als concrete bouwstenen opleveren. Tijdens de sessie merkten we veel commitment en energie om samen te kijken hoe we de volgende stappen kunnen zetten. En hoe de bouwstenen uitgewerkt kunnen gaan worden tot pilots, experimenten en/of projecten. Ook werd duidelijk dat versterking van de leefbaarheid en het ondernemerschap hierbij een extra bindende factor is.’
Het project heeft ideeën opgeleverd die zowel tot de verbeelding spreken als concrete bouwstenen opleveren.
Oogst Gebiedscoalitie Zierikzee-Bruinisse: vier bouwstenen
‘De Gebiedscoalitie Zierikzee-Bruinisse heeft als oogst vier bouwstenen,’ vertelt Philip. Hij trekt samen met Peter van Veelen deze coalitie. ‘Als eerste willen we een plan maken voor het behoud van de Slikken van Viane met als centrale vraag: kunnen we de erosie remmen door natuurlijke maatregelen en zo dure suppleties of dijkversterkingen uitstellen? De tweede bouwsteen is een demonstratie- en experimenteerplek voor nieuwe materialen voor natuurinclusieve dijkversterking: De Levende Dijk. Vier ondernemers zijn al enthousiast om hun innovaties te testen. De derde draait om het versterken van beleving en kwaliteit in De Kreken Ouwerkerk. De ondernemers in het gebied zien veel kansen voor recreatie, natuurbeleving en educatie met het Watersnoodmuseum als centrale plek. Randvoorwaarde: de waterkwaliteit en het waterpeil van de kreken op orde brengen. De laatste bouwsteen heet Landbouw achter de dijk en gaat over toekomstbestendige landbouw achter de dijk bij verzilting en verdroging. Door samen kennis op te doen over het bodem- en watersysteem, ook in relatie tot de Oosterschelde, begrijpen we beter hoe je zoet water kan vasthouden en zoet en zout kan scheiden. Dat leidt vervolgens tot de vraag welke kansen zijn er voor landbouw en recreatie achter de dijk, in samenhang met het buitendijkse gebied?’
Oogst Gebiedscoalitie “De Banjaard”: onderzoeksvragen en experimenteerzones
Idco Duijnhouwer is naast Renée Bron, Diane Robyn en Ria Geluk trekker van Gebiedscoalitie “De Banjaard”. ‘De kern van onze pilot is om de voormalige zandplaat De Banjaard voor de kust van Schouwen-Duiveland door een suppletie te herstellen en de herstelde plaat via experimenten te versterken met biobouwers zoals schelpdieren en begroeiing,’ vertelt Idco. ‘Bouwen met de natuur vormt hierbij de basis voor kustbescherming én natuur. Wie weet kan een herstelde plaat met wat technische hulp het begin zijn van het vormen van een tweede zeereep, gelegen uit de kust en tot aan de 2e Maasvlakte. Daar hebben we nu nog de tijd voor, voordat de zeespiegel waarschijnlijk harder gaat stijgen. Vanuit de bijeenkomsten, onderzoeken en gesprekken die we de afgelopen jaren voerden, kwamen we tot sets met onderzoeksvragen voor de suppletie zelf en voor de zeven experimenteerzones die op de suppletie komen. Denk aan vragen zoals: Wat is de ideale vorm voor het ontwerp van De Banjaard? Wat is de beste locatie voor de suppletie? Waar zijn zachte, zandige oplossingen mogelijk en waar zijn harde oplossingen nodig? Hoeveel sediment is nodig en waar halen we dat vandaan? We willen met de antwoorden een haalbaarheidsonderzoek laten uitvoeren naar de suppletie. Om vervolgens te kunnen gaan experimenteren met bouwen met de natuur in zeven verschillende zones op en rond de suppletie. We zijn erg gemotiveerd om de volgende stappen te zetten!’
‘De uitdagingen van de toekomst vragen om creatieve en innovatieve oplossingen.’
Hanno Canters, wethouder van de gemeente Schouwen-Duiveland, blikt terug op het project en de oogstsessie: ‘De uitdagingen van de toekomst vragen om creatieve en innovatieve oplossingen. Daarbij gaat het niet alleen over de oplossingen zelf, het wat, maar ook over hoe we deze samen vinden en kunnen koppelen aan – toekomstige – sociaaleconomische thema’s. Een open en uitnodigende houding naar elkaar toe is daarbij belangrijk. In de oogstbijeenkomst maakten we kennis met een vernieuwende aanpak waar vooral naar de zorgen, behoeften, ideeën en plannen uit de betreffende onderzoeksgebieden is gekeken. Het net is opgehaald, de oogst is binnen. Nu staan we samen voor de opgave om de plannen op papier met de reeds genoemde inzet en intenties tot uitvoering te brengen. Samen verder!’
‘Het enthousiasme en de concrete ideeën moedig ik aan.’
Ook Arno Vael, gedeputeerde van provincie Zeeland en voorzitter van het Gebiedsoverleg Zuidwestelijke Delta is enthousiast over de aanpak: ‘Er komt veel op ons gebied af door de klimaatverandering en zeespiegelstijging. De urgentie is groot om belangrijke keuzes te maken voor de toekomst van de Zuidwestelijke Delta. Hiervoor moeten we als regio aan de slag met oplossingen. Het project van KCO heeft veel concrete ideeën opgeleverd die ons weer een stap verder kunnen brengen. Ik moedig dit soort pilots en projecten aan. Niet alleen als voorzitter van het Gebiedsoverleg, maar ook vanuit mijn achtergrond als ondernemer. Erg belangrijk bij het aan de slag gaan met innovaties is draagvlak. Juist als je gezamenlijk dit soort thema’s bij de kop pakt, kunnen de ideeën op steun rekenen. En precies dat proefde ik op de oogstsessie.’
Niemand overziet alles, ieder levert een deel van de puzzel
Met Philip kijken we terug op de samenwerking binnen de gebiedscoalities van de afgelopen twee jaar. Wat viel op? ‘Wat steeds naar voren kwam is dat veel uitdagingen en knelpunten in het gebied met elkaar samenhangen. Maar niemand overziet alles. Elke partner beschikt over een deel van de kennis of kan niet alleen besluiten nemen over oplossingen. Ieder levert dus een deel van de puzzel. Zo weet het waterschap alles over dijken en waterveiligheid. Beheerders van natuurgebieden weten wat vogels en planten nodig hebben. Recreatieondernemers zien trends als het gaat om erfgoed en beleving. Akkerbouwers kennen als geen ander de uitdagingen van droogte en verzilting. En experts zoals het KNMI en Deltares hebben kennis van toekomstscenario’s voor de Nederlandse delta en kunnen meer inzicht geven over wat dat voor de leefbaarheid van deelgebieden kan gaan betekenen.’
Wat bindt is de leefbaarheid in een gebied, voor mens én natuur
‘Verder bleek dat iedereen zich in essentie zorgen maakt over de leefbaarheid voor mensen en natuur, nu en in de toekomst,’ vervolgt Philip. ‘Welke impact hebben klimaatverandering en zeespiegelstijging op de leefbaarheid van ons gebied, de toekomst van mijn bedrijf en het landschap? Door te luisteren en deze vragen te verbinden met thema’s als droogte gaan mensen de samenhang zien. Dan ontstaat energie om gezamenlijk oplossingen te bedenken en daaraan te werken. Zo ontwikkelden we samen met de recreatiesector voorstellen voor een wandelroute om gasten te informeren over zeespiegelstijging en zoet en zout.’
Het gebied wil de ideeën in de praktijk beproeven om zo stappen te zetten naar een klimaatbestendige toekomst.
Ruimte om te experimenteren en te beproeven
‘Tot slot is er een grote behoefte niet alleen onderzoeken te doen en rapporten te schrijven, maar om te experimenteren, pilots uit te voeren, dingen nu te dóen en daar gezamenlijk ook weer van te leren,’ sluit Philip af. ‘Het gebied wil de ideeën in de praktijk beproeven om zo stappen te zetten naar een klimaatbestendige toekomst. Het mooie is dat de pilots en de praktijktoetsen zeer behulpzaam zijn voor een langetermijnstrategie op landschapsschaal waarbij aandacht is voor de hele leefomgeving, zoals ook voor recreatie en behoud van de cultuurhistorie.’
Wil je meer weten over de Kennis Community Oosterschelde en over alle activiteiten? Binnenkort is meer informatie te vinden op de website www.onzeoosterschelde.nl. Ook kun je contact opnemen met Philip Drontmann via philip@alliantiemanager.com of 06-51380641.
