Klimaatadaptatie in de Zuidwestelijke Delta

In 2050 moet de ruimte in ons land zodanig zijn ingericht dat extreem weer niet tot grote schade en maatschappelijke ontwrichting leidt. Overheden stellen hiervoor een klimaatadaptatiestrategie op. Om tot een strategie te komen, is het belangrijk om eerst alle risico’s inzichtelijk te maken. Alle gemeentes in de Zuidwestelijke Delta voerden de afgelopen jaren daarom klimaatstresstesten uit om na te gaan hoe indringend de klimaatverandering is en wat precies de overlast is.

Zuidwestelijke delta © Kentin Photography

Zeeuwse klimaatrisico’s in beeld

In Zeeland gingen de Zeeuwse overheden en belangenorganisaties eind 2019 met elkaar in gesprek over de geïnventariseerde klimaatrisico’s tijdens een Werksessie Zeeuwse Risicodialoog. Het kernteam Klimaatadaptatie bundelde vervolgens alle uitkomsten in de notitie Zeeuwse risico’s in beeld. Hierin staat een lijst met dertig kwetsbaarheden die een regionale aanpak vragen en mogelijke oplossingen die daarbij horen. Uiteenlopend van wateroverlast op straat en in gebouwen, de beschikbaarheid van zoet water voor de landbouw en de verkleining van buitendijkse natuurgebiedween door de zeespiegelstijging.

Bouwen op kwetsbare gebieden

Het kernteam onderscheidt in de notitie zeven aandachtspunten: bebouwde omgeving en openbare ruimte, infrastructuur en industrie, landbouw, natuur, gezondheid van kwetsbare groepen, recreatie en overstromingen. Erik Leemreijze, projectleider Klimaatadaptatie van provincie Zeeland licht een aantal conclusies uit de notitie toe. ‘Een belangrijk discussiepunt is de vraag of we op alle plekken in Zeeland alles moeten kunnen bouwen. Het gaat daarbij met name om vitale functies als een energievoorziening. Het bebouwen van een kwetsbaar gebied dat bij een overstroming snel onder water staat, zorgt niet direct voor slachtoffers als daar geen woningen staan. Maar een ondergelopen energiecentrale kan er wél voor zorgen dat een groot deel van Zeeland zonder stroom komt te zitten. Daar moeten we ons bewust van zijn en in de toekomst wellicht andere keuzes in maken.’

Samen met bedrijfsleven en inwoners

Uit de notitie komt ook duidelijk naar voren dat het creëren van bewustwording onder inwoners een belangrijk thema is en blijft. Erik: ‘De overheid kan de klimaatrisico’s niet alleen oplossen. Ook het bedrijfsleven en inwoners kunnen daaraan een bijdrage leveren. Samen moeten we op zoek naar manieren om het op allerlei vlakken anders te doen. Denk aan klimaat bij de aanleg van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen, het opknappen van bestaande bebouwing, vervanging van rioleringen, groenbeheer en wegonderhoud. Van inwoners vraagt klimaatadaptatie vooral een aanpassing in het eigen denken en doen. Zo kun je je tuin vergroenen, zuinig omgaan met drinkwater of een regenton aanschaffen.’

Balans opmaken

Hoe nu verder? ‘De notitie is bedoeld als tussenstand. Het geeft antwoord op de vraag waar we nu staan,’ legt Niels Elshof, opgavemanager Klimaatadaptatie van provincie Zeeland, uit. ‘We leggen de notitie nu via een consultatieronde voor aan de Zeeuwse overheden. Zo toetsen we onze bevindingen tot dusver en brengen we een discussie op gang. Het helpt de overheden om hun mening te vormen over de inhoud van de uiteindelijke strategie. Na deze consultatieronde werken we aan de inhoudelijke uitwerking van een conceptstrategie. Naast de ontwikkeling van de regionale strategie is er ook een lokaal spoor voor kwetsbaarheden die op gemeentelijk niveau opgepakt kunnen worden.’

Het klimaat verandert. Daar kunnen we niet omheen. De kans op wateroverlast, hitte, droogte, en overstromingen neemt toe. Dat levert risico’s op voor onze economie, gezondheid en veiligheid. De urgentie is duidelijk. Klimaatverandering treft ons allemaal en vraagt van alle Zeeuwen aanpassing. Overheden, inwoners, bedrijven, organisaties: iedereen kan en moet een steentje bijdragen.

Anita Pijpelink, gedeputeerde provincie Zeeland (PvdA)

Wat kun jij doen?

Benieuwd hoe jij er als inwoner voor kunt zorgen dat je minder last hebt van het extreme weer? Kijk dan eens op zeelandverandertmee.nl voor concrete tips. Je kunt bijvoorbeeld binnenkort meedoen aan een tuinwedstrijd. Heb jij een klimaatbestendige tuin, of wil je hiermee aan de slag? Hou dan de website in de gaten voor de start van de wedstijd en maak alvast een aantal foto’s van je tuin.

Op Klimaatreis in Noord-Brabant

De provincies Noord-Brabant en Limburg zetten zich samen in voor een Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie Zuid-Nederland. De twee provincies zijn opgedeeld in dertien werkregio’s. Twee daarvan, Waterkring West en Watereenheid 4, bevinden zich in West-Brabant en zijn onderdeel van de Zuidwestelijke Delta. Edwin Wieman, projectleider Klimaatadaptatie van de provincie Noord-Brabant, vertelt waaraan de provincie werkt. ‘Met stresstesten zijn de knelpunten per gemeente in beeld gebracht. Deze fase is zo goed als afgerond. De provincie Noord-Brabant ondersteunt gemeenten bij het voeren van de klimaatdialoog met de zogenaamde ‘Klimaatreis’.

Een concept waarbij young professionals én de professionele wereld van elkaar leren door samen te werken. Een kaart, de zogenaamde Klimaatonderlegger, is de basis voor het gesprek. Naast de fysische ondergrond en de situering van elementen als water, groen, bebouwing en infrastructuur, geeft deze kaart ook de atmosfeer weer. Luchtstromen en temperatuur hangen namelijk wezenlijk samen met de fysieke buitenruimte. De kaart is heel makkelijk leesbaar. En dat is nodig, want alle partijen die met klimaatadaptatie te maken krijgen of kunnen krijgen, moeten deze kunnen lezen. Zo kunnen we vanuit de zogeheten lagenbenadering het gesprek aangaan.’

In samenwerking met de provincie Noord-Brabant, ontwikkelde Studio Corvers een interactieve installatie om te ontdekken of de Nederlander open staat voor alternatieve waterbronnen in het dagelijks gebruik zoals regenwater of tweedehands water.

Aansluiten bij de belevingswereld

Inwoners, professionals en docenten kunnen daarnaast terecht op het Klimaatportaal op klimaatadaptatiebrabant.nl. Dit platform is vooral gericht op kennisdeling. Edwin: ‘Op dit platform komt voor gemeenten en waterschappen binnenkort het Klimaatwarenhuis. Dit is een plek waar je je kunt laten inspireren. Je kunt er eenvoudig benodigde middelen downloaden, vragen stellen of ondersteuning inschakelen. Je vindt hier bijvoorbeeld kant-en-klare acties, persberichten, beeldmateriaal, infographics en communicatieplannen.

Ook ondersteunen we de ‘Embassy of Water’. Hierin werken ontwerpers samen met verschillende waterpartners aan maatschappelijke kwesties op het gebied van waterkwaliteit en watercirculariteit. Ontwerpers zijn heel goed in het raken van de drijfveren van mensen. Als we dat combineren met de technische kennis vanuit de waterwereld ontstaat een ijzersterke combinatie. Die heeft zich ook bewezen in het project ‘Design Thinking & Extreem weer’ en momenteel in het project StraatNL. In deze projecten werken we met gemeenten, waterschappen en Rijk samen aan de vraag hoe we inwoners beter kunnen betrekken bij het abstracte begrip klimaatadaptatie en hoe we daarin beter kunnen samenwerken. Zowel als overheden onderling als met inwoners. Beeldend kunstenaars en social designers helpen aansluiting te vinden op de belevingswereld van mensen. Zo ontstaan nieuwe oplossingsrichtingen die beter aansluiten bij wat bewoners drijft en waar mensen echt warm voor lopen. En dat enthousiasme hebben we hard nodig om onze leefomgeving klimaatadaptief in te richten. Meer weten over dit onderwerp? Bekijk de uitgave Design Thinking & Extreem weer.

Goeree-Overflakkee bepaalt richting voor strategie

Gemeente Goeree-Overflakkee bracht in 2018 de gevolgen van het veranderende klimaat voor haar gemeente in beeld. ‘Het afgelopen jaar gingen we als gemeente in gesprek met een groot aantal partijen, waaronder waterschap Scheldestromen, provincie Zuid-Holland, de veiligheidsregio, Evides, LTO en betrokken inwoners,’ vertelt beleidsadviseur Jos ’t Mannetje van gemeente Goeree-Overflakkee. ‘De bijeenkomsten waren bedoeld om te bepalen hoe ingrijpend en hoe hinderlijk de veranderingen zijn. Een ander doel was het verhogen van het bewustzijn onder alle partijen. Vervolgens bundelden we alle bevindingen in een rapport. Het voeren van de risicodialogen bevindt zich nu in de afrondende fase. Nu is het tijd om op basis van de inzichten samen met de bestuurders en gemeenteraadsleden een richting te bepalen voor de klimaatadaptatiestrategie.’