Kennisdag Zuidwestelijke Delta en eindconferentie Smartsediment: informatief en inspirerend

Het eerste blok van de Kennisdag stond na de aftrap volledig in het teken van Smartsediment. Eric van Zanten van Rijkswaterstaat vertelde over de zandhonger in de Oosterschelde en de noodzaak van suppleties van zandplaten. Aan bod kwamen de proeven met bodemdieren tijdens de suppletie op de Roggenplaat en de uitdagende werkomgeving in een getijdengebied zoals de Oosterschelde. De zandsuppletie zorgt ervoor dat de grootste zandplaat in de Oosterschelde weer 20 tot 30 jaar z’n functie kan vervullen als wegrestaurant voor tienduizenden, veelal, trekkende vogels.

In de Wester- en Zeeschelde is er juist te veel dynamiek in het systeem. Vanuit Vlaanderen belde Frederik Roose, projectcoördinator Onderzoek en Monitoring van de Vlaamse overheid. Hij deelde de inzichten van de uitgevoerde plaatrandstortingen in relatie tot baggerstrategieën in de Westerschelde. Michael de Beukelaer, projectingenieur bij de Vlaamse overheid, vertelde hoe bij Fort Sint-Filips in de buurt van Antwerpen de aanleg van een kribbe verloopt die hectares nieuwe, ondiepe deltanatuur beschermt.

De eindconferentie van Smartsediment in het eerste blok sloot af met een virtuele koffiepauze in kleine groepjes. Hierna startte het tweede blok van de Kennisdag over morfologie, ecosysteemkennis en kansen voor de natuur in de Voordelta. Sander Terlouw, ecoloog bij Staatsbosbeheer, vertelt dat er veel kenmerkende natuurwaarden van de Deltanatuur onder druk staan. Doel is te verkennen welke rol sediment speelt in het beheer van de Voordelta en het herstel van de Voordelta.

Specialist langetermijn-kustontwikkeling Ad van der Spek bij Deltares gaf het belang van kennisontwikkeling voor de toekomst weer: ‘Iets dat er niet is kun je niet beheren, maar voor iets waarvan je weet dat het eraan komt, kun je een plan maken.’ De titel van zijn presentatie was: “De nieuwe Zuidwestelijke Delta, zand in overvloed?” Hij nam de deelnemers mee in de ontwikkeling van de Voordelta vanaf het jaar 100 AD van alle mondingen van de (afgesloten) zeearmen en de verschillen daartussen. Hierbij vertelde hij uitgebreid hoe de Voordelta zich tijdens en na de uitvoering van de Deltawerken heeft ontwikkeld. Karakteristiek is een patroon waarbij de buitendelta kleiner wordt, banken zich vormen en geulen worden opgevuld. Een van de deelnemers bracht als reactie op een vraag aan het publiek over de effecten van zeespiegelstijging een interessant artikel in over de effecten op riviermondingen.

Mennobart van Eerden van Rijkswaterstaat vertelde over 15 jaar monitoring van de ontwikkeling van de Voordelta. Interdisciplinair, integraal en langdurig onderzoek in een dynamisch gebied. Aanleiding was de aanleg van de Maasvlakte II, waarvoor compensatie nodig was met focus op verhoging van de kwaliteit van de Voordelta. Hij nam de kijkers mee in de resultaten. Mooi om te melden is, dat er inmiddels een gebied van 40 hectare is met een rijke onderwaternatuur waar de platte oester een plek heeft gevonden. Belangrijke les is dat ontwikkelingen lange tijd nodig hebben, en dat je dus ook lang moet meten om goed te begrijpen hoe het ecosysteem reageert. Interesse in meer info? Kijk dan op de website van Natuurcompensatie Voordelta.

Na de presentaties gingen Wouter van Steenis van Natuurmonumenten en Sander Terlouw in gesprek over kansen voor de natuur. De ontwikkelingen zoals Ad schetste gaan grote invloed hebben op kansen voor de natuur. Je moet keuzes maken om niet achter te gaan lopen op de ontwikkelingen, aldus Sander. Ook actief ingrijpen kan een optie zijn. Flexibeler omgaan met kustbeheer en suppleties biedt mogelijkheden voor verschillende functies. Verschillende kijkers wilden weten: hoe zou een doorlaat in de Brouwersdam de sedimentdynamiek kunnen beïnvloeden? Ad denkt dat het grote plaatje qua sedimentverdeling niet heel erg zou veranderen.

Wil je de presentaties en het gesprek tussen Wouter en Sander terugkijken? Kijk dan hieronder de uitzending van blok 2 terug.

Het derde en laatste blok ging over duurzaam (her)gebruik van sediment. Brenda Walles van Wageningen Marine Research (WMR) legde uit dat sediment een waardevol product is dat je ook kan gebruiken. Twee derde van de deelnemers denkt dat sediment beter hergebruikt kan worden. Aan de hand van verschillende projecten ontstond een boeiend gesprek over wat er allemaal bij komt kijken als je sediment gaat verplaatsen. Welke eisen stel je dan aan het sediment? Wat doe je zelf en wat laat je aan de natuur over? Hoe verloopt de samenwerking tussen partners en tegen welke barrières loop je aan?

Peter van Veelen vertelde over de proeftuin Rijn-Maasmonding. Hier kijken allerlei betrokken partijen hoe je het vele sediment dat gebaggerd wordt kan inzetten voor onderhoud en natuurontwikkeling. Er lopen al verschillende experimenten en de vraag is hoe je gezamenlijk tot echt een andere aanpak komt.

Martin Baptist van WMR vertelde over de lessen uit twee pilots in de Waddenzee en Eems-Dollard. Hij lichtte twee projecten toe over de uitbreiding van kwelders en schorren. Uit de haven van Harlingen komt veel gebaggerd slib vrij en tegelijkertijd was er sediment nodig om kweldergroei te stimuleren. Het sediment is voor een smalle aangroeiende kwelder gebracht, waar de natuur verder het werk mocht doen. Bij Delfzijl is een kwelder “gebouwd” op een plek waar geen kwelder was. Allerlei aspecten worden onderzocht, waaronder het gehalte slib dat nodig is. Dat gaat via vakken met verschillende slibgehalten en vakken met of zonder zeekraalzaad. De eerste resultaten laten zien dat het niet heel veel uitmaakt of er 20 of 50% slib in het materiaal zit. Martin vroeg aan de deelnemers waar ze in de Zuidwestelijke Delta kansen zien voor deze toepassingen. Deelnemers zien kansen in de Voordelta, de Oosterschelde, de Westerschelde en het Haringvliet.

Thijs van Kessel van Deltares vertelde over de mogelijkheden om sediment dat vrijkomt bij het baggeren van de vaargeul bij de Zandkreek (Oosterschelde) in te zetten voor behoud van plaatmateriaal en dat te combineren met natuurcompensatie voor een nieuwe hoogspanningsleiding. Op dit moment vindt onderzoek plaats en begint het vergunningentraject. Thijs lichtte de resultaten toe van de modelstudies om tot een goed ontwerp te komen.

In dit blok komen er allerlei vragen los bij de kijkers:

• Kan de milieukwaliteit van het slib een probleem vormen? Martin Baptist vertelt dat het sediment altijd getest wordt. Veel vervuild sediment uit havens is al gesaneerd. Veel experimenten zijn met sediment uit hetzelfde gebied.
• Kunnen zaden uit pioniervegetatie al niet toegevoegd worden aan het sediment bij een slibmotor? Dat zou misschien kunnen, maar dat komt wel nauw. Martin licht toe dat ze eerst het sediment neerleggen en dan de zaden eroverheen strooien: ‘Hetzelfde als dat je in de tuin doet, maar dan is dit grootschalig tuinieren.’
• Is het rondvaren van materiaal niet heel slecht voor het milieu vanwege de CO2-uitstoot? Peter van Veelen vertelt dat ze proberen het materiaal zo dicht mogelijk bij de winplaats te gebruiken. In de volgende discussie blijkt dat dit thema veel aandacht krijgt. Een deelnemer deelt een artikel over klimaatneutrale en circulaire infrastructuur.