In 2016 is het via het huidige kabinet niet gelukt de financiering voor het Programma Grevelingen Volkerak-Zoommeer rond te krijgen. Een nieuw kabinet biedt kansen en nieuwe financieringsrondes voor de grote wateren, waaronder de Grevelingen en Volkerak-Zoommeer. 2017 staat voor het Programma in het teken van onderzoek. Dit richt zich op het beantwoorden van vragen uit onder andere de zienswijzen, die kunnen helpen bij verdere besluiten. Zo kijken de onderzoeken naar mogelijke optimalisaties voor de natuur, vanuit het ontwikkelperspectief uit de ontwerp-rijksstructuurvisie. Deze informatie is nodig in de gesprekken met maatschappelijke partijen en overheden.
Wat zijn de belangrijkste inzichten uit 2016 en wat betekenen deze voor verder onderzoek in 2017?
Grevelingen
In 2016 is voor de Grevelingen veel kennis verzameld. Daarmee is de vertaalslag mogelijk naar de betekenis van systeemingrepen voor de natuur. Hoe kan de natuurwinst worden vergroot, welke kansen zijn er en tot welke visie op natuur leidt dit? Het Programma Grevelingen Volkerak-Zoommeer maakt in 2017 deze vertaalslag in het kader van het Europese LIFE IP project. Staatsbosbeheer trekt dit proces.
In een aantal expertsessies over de Grevelingen kwam naar voren dat het verbinden van de Grevelingen met de Voordelta via een grote doorlaat de uitwisseling van sediment en slib opnieuw mogelijk maakt. Het is mogelijk de effecten daarvan via monitoring aan weerszijden van de bestaande Brouwersspuisluis in de Brouwersdam in kaart te brengen. In het najaar van 2017 starten metingen aan de binnenkant van de spuisluis. In 2018 is de buitenkant aan de beurt. De resultaten vormen input voor modelvoorspellingen over de effecten van een grotere doorlaat.
Volkerak-Zoommeer
Deltares heeft in 2016 het model voor het ecologisch functioneren van het zoete ecosysteem in het Volkerak-Zoommeer verbeterd en de invloed van begrazing door Quaggamosselen opgenomen. Daarnaast is er een model voor een zout ecosysteem in dit meer. In het zoete model zijn de jaren 2011 t/m 2013 verwerkt. Dit geeft met extra graasdruk van Quaggamosselen goede uitkomsten. Bij massale algenbloeien en de ontwikkeling van drijflagen zitten de blauwalgen te ver bovenin de waterkolom om te worden “begraasd” door de Quaggamosselen op de bodem. In de zomer en nazomer zullen andere algensoorten voldoende aanwezig zijn. Als de drijflagen van blauwalgen lang aanhouden kunnen mosselen last krijgen van gebrek aan algen. Dat kan een verklaring zijn voor de teruglopende hoeveelheid Quaggamosselen bij overmatige blauwalgenbloeien. Of dit zo is, vraagt het blijven volgen de ontwikkelingen van blauwalgen en Quaggamosselen . In 2017 zal daar extra aandacht voor zijn.
De conclusie is dat Quaggamosselen het zoete Volkerak-Zoommeer in een ander evenwicht hebben gebracht. De vraag is wat het effect daarvan is op de blauwalg. Dat is dus de omgekeerde vraag. Daarnaast is het van belang om te leren van de bestaande kennis over andere vergelijkbare systemen elders in Nederland, Europa of Amerika.
Vervolgonderzoeken
Het onderzoek in 2017 gaat door om de vinger aan de pols te houden van de ecologische ontwikkeling in de beide meren. Daarnaast worden de effecten onderzocht van de aanvoer van zuurstofrijk Oosterscheldewater via de Flakkeese Spuisluis op het oostelijk deel van de Grevelingen, op bodemleven en schelpdieren.
Modelberekeningen laten zien dat er in de Grevelingen zo’n 1400 hectare intergetijdengebied zal ontstaan bij de invoering van getijslag van een halve meter rondom het huidige middenpeil op de Grevelingen. In het Volkerak-Zoommeer gaat het om ruim 600 ha. Het gaat dan om ondiep water, droogvallende slikken, oevers met zilte pionierbegroeiing en schorren en zilte graslanden. Het ontbreekt op dit moment aan betrouwbare gegevens over de oeverprofielen en de hoogteligging van de ondiepe vooroevers. Dit belemmert een goede inschatting van de ecologische kwaliteit en ontwikkeling van deze zone. Daarom start in overleg met de terreinbeheerders in 2017 een onderzoek naar de omvang, hoogteligging en diepte van de vooroevers en huidige ondiepwatergebieden.
Wat is de relatie met andere trajecten?
De deelnemers van de Kennisdag gaven aan dat het van belang is de kennis van de Rijksstructuurvisie en het Programma Grevelingen Volkerak-Zoommeer te verbinden met andere trajecten en studies. Daarnaast lopen er nieuwe ontwikkelingen. De twee belangrijkste:
- Onder de naam Natuurlijk Kapitaal Volkerak-Zoommeer en Grevelingen doet Rijkswaterstaat in samenwerking met Royal HaskoningDHV nader onderzoek naar de diensten die een ecosysteem kan leveren: productie, regulering en cultuur/gebruik. De uitkomsten kunnen extra informatie geven over de omvang en “waarde” van deze diensten in de Grevelingen en het Volkerak-Zoommeer (zoet en zout).
- Connecting Delta heeft als doel een integraal gebiedsontwikkelingsperspectief te schetsen voor West-Brabant. Connecting Delta is een gebiedsproces waarbij duidelijkheid over de toekomst van het Volkerak-Zoommeer als vliegwiel moet dienen.
Wat zijn de volgende stappen?
De Kennisdag helpt om behoefte aan kennis als ondersteuning voor verdere besluiten in kaart te brengen en te delen met andere partijen. In het voorjaar van 2018 zal de volgende Kennisdag plaatsvinden!