Tijdens de Zeeuwse Waterochtend op 12 september 2018 is het nieuwe kernteam geformeerd. Het kernteam bestaat uit vijf bestuurders en richt zich op de vier thema’s uit het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie: wateroverlast (aanjager Goese wethouder Loes Meeuwisse), overstromingen (tijdelijke aanjager burgemeester van Noord-Beveland Marcel Delhez), hitte (aanjager Middelburgse wethouder Chris Dekker) en droogte (aanjager Thoolse wethouder Peter Hoek). Voorzitter van de kerngroep Ben de Reu legt uit waarom het kernteam is opgericht: ‘Wij stimuleren gemeenten in het doen van stresstesten, onderzoek en het opstarten of ondersteunen van projecten om beter in te spelen op de veranderingen in het klimaat. Dit is hard nodig om onze Zeeuwse en landelijke doelstellingen op het gebied van klimaatadaptatie en ruimtelijke adaptatie te behalen. Het kernteam heeft geen bestuurlijke bevoegdheden, maar is vooral bedoeld als aanjager en kennisplatform.’
Gemeenten aan zet met klimaatstresstest
In het kader van de landelijke afspraken rondom ruimtelijke adaptatie hebben alle Zeeuwse gemeenten afgesproken om uiterlijk eind 2019 een klimaatstresstest uit te voeren. Niels Elshof, senior beleidsmedewerker Waterveiligheid en Klimaatadaptatie bij Provincie Zeeland legt uit waarom: ‘Met deze test brengen de gemeenten knel- en aandachtspunten in kaart met betrekking tot hitte, droogte, wateroverlast en overstromingen. Deze stresstesten vormen de basis van een in 2020 te formuleren strategie om Zeeland zodanig “aan te passen” dat de provincie is voorbereid op de aankomende klimaatveranderingen. Denk hierbij aan oplossingen voor wateroverlast door hevige regenval, genoeg schaduwrijke plekken in geval van hitte, voldoende zoetwatervoorzieningen bij droogte en een goed evacuatieplan bij overstromingen. Dit sluit aan bij de landelijke doelstelling van alle Nederlandse overheden om in 2020 klimaat een standaard onderdeel te laten zijn van hun beleid.’ Vijf Zeeuwse gemeenten hebben inmiddels een klimaatstresstest uitgevoerd. De meest recente is de gemeente Schouwen-Duiveland. De gemeenten Noord-Beveland, Goes, Reimerswaal en Borsele deden de test inmiddels ook.
Via het Interreg 2 Zeeën project SCAPE is de klimaattest ook in Engeland (Brighton-Hove en Kent Downs) en België (Oostende en het Zwin) uitgevoerd. Leerervaringen zijn meegenomen in de klimaattesten in Zeeland. SCAPE staat voor Shaping Climate Adaptive Places. Vanuit Nederland zijn de gemeente Middelburg en het waterschap Scheldestromen hierbij betrokken.
Hitte in Zeeland in kaart brengen
Leo Caljouw, senior adviseur Waterveiligheid bij Provincie Zeeland vertelt dat het thema hitte in Zeeland tot vorig jaar nog vrij onbekend was. ‘Voor wateroverlast, overstromingen en droogte hebben we allerlei scenario’s en plannen klaar liggen. Hitte is in Zeeland nog een vrij onbekend probleem. Daarom doen we hier vanaf 2017 extra onderzoek naar. Hierbij hebben we samen met Wageningen University & Research een rekenmodel ontwikkeld waarmee we voor het huidige en het toekomstige klimaat scenario’s kunnen “voorspellen”. Daarnaast is een meetprogramma opgezet, waarbij we op vijf locaties in Zeeland metingen doen, op basis waarvan zichtbaar wordt op welke plekken in Zeeland er hittestress optreedt. Dat wil zeggen dat het op die plekken overdag extreem warm kan worden en in de nacht minder afkoelt. Met deze uitkomsten kunnen gemeenten keuzes maken en deze beslissingen met gegevens onderbouwen. Bijvoorbeeld om meer bomen te planten of andere maatregelen te treffen om hittestress tegen te gaan. In totaal meten we vijf zomers. Door meerdere zomers onderzoek te doen, optimaliseren we het meetinstrument en worden de uitkomsten betrouwbaarder. Alle Zeeuwse gemeenten betalen mee aan dit onderzoek.’
Samen sta je sterker
Maurits Schipper, adviseur omgevingsbeleid en waterbeheer bij waterschap Scheldestromen benadrukt dat de samenwerking zoals die in Zeeland plaatsvindt vrij uniek is: ‘Nergens in Nederland werken gemeenten en andere overheidsinstellingen zo intensief samen als hier in Zeeland. Samenwerken is veel efficiënter en samen sta je sterker. We kunnen op deze manier van elkaar leren en investeringen worden verdeeld. Waar nog winst te behalen valt, is de samenwerking tussen verschillende beleidsafdelingen binnen gemeenten. De klimaatveranderingen treffen alle afdelingen. Denk bijvoorbeeld aan hitte. (Nieuw te bouwen) wijken moeten aan andere voorwaarden voldoen. Zo gaat de gemeente Borsele aan de slag met een klimaatstraat, die als voorbeeld kan dienen voor andere gemeenten. Maar ook voor ouderen heeft hitte grote gevolgen. Hoe speel je daar op in als gemeente? Vanuit het Platform Klimaatadaptatie Zeeland* denken wij mee met gemeenten en proberen wij medewerkers bewust te maken dat klimaatadaptatie een taak van de hele gemeente is.’
Deltaprogramma 2019: aandacht voor zeespiegelstijging
Net zoals de afgelopen jaren werd op Prinsjesdag het nieuwe Deltaprogramma 2019 gepresenteerd. Met hierin extra aandacht voor de mogelijke gevolgen van de zeespiegelstijging. Deze stijgt na 2050 waarschijnlijk sneller dan verwacht. In het Deltaprogramma 2019 staan concrete maatregelen op het gebied van waterveiligheid, waterbeschikbaarheid en ruimtelijke adaptatie. Het huidige Deltaprogramma biedt een goede basis om tot 2050 onze delta leefbaar te houden. Wel is het nodig om nu al onderzoek te doen naar toekomstige maatregelen om onze delta ook na 2050 veilig en bewoonbaar te houden.
*Platform "Klimaatadaptatie in Zeeland"
In het platform “Klimaatadaptatie in Zeeland” zijn alle Zeeuwse overheden, zoals Provincie Zeeland, waterschap Scheldestromen en gemeenten betrokken. Daarnaast zijn ook Veiligheidsregio Zeeland en de GGD vertegenwoordigd. Belangrijk onderdeel van de Klimaatadaptatie is dat in alle Zeeuwse gemeenten een klimaattest plaatsvindt. Hiermee vergroot de regio haar inzicht en kennis over het klimaat. De resultaten bieden kansen om Zeeland adaptief te maken voor extreme weersituaties door ze toe te passen bij (her)ontwikkeling van de leefomgeving. Op termijn kunnen de andere betrokken overheden binnen Zuidwestelijke Delta ook gebruikmaken van alle opgedane inzichten van het platform.
