Terugblik: Werkconferentie Zuidwestelijke Delta 2021

Terugblik op zeer geslaagde werkconferentie Zuidwestelijke Delta

Met meer dan 200 online deelnemers, een 8 als waardering en veel waardevolle gesprekken kijken we terug op een zeer geslaagde werkconferentie Zuidwestelijke Delta editie 2021 op 30 juni! In een uitgebreide terugblik gaan we in op alle onderdelen van de middag, inclusief verslagen van de workshops. De werkconferentie kun je in z’n geheel, in video’s per onderdeel of via een compilatie terugkijken. Veel kijk- en leesplezier!

De online werkconferentie vond, onder leiding van host Kim Coppes, plaats in een speciaal ingerichte studio in Ooltgensplaat, met tijdens de pauzes uitzicht op de langsvarende schepen in het Volkerak-Zoommeer. “Inspiratie” kwam als hoofdresultaat naar voren in de evaluatie. Met deze positieve energie bouwen we samen verder aan de toekomst van de Zuidwestelijke Delta.

Bekijk hieronder de compilatievideo.

De werkconferentie startte plenair met een paneldiscussie en een keynote van Jannemarie de Jonge, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving. Sprekers van betrokken partijen introduceerden via vlogs, live videoverbindingen of vanuit de studio de vijf workshops die daarna plaatsvonden. Zowel de deelnemers als de panelleden reageerden. Op de vijf hoofdvragen die we voorlegden brachten de deelnemers maar liefst 200 ideeën in via de chat. Een rijk resultaat! In de online workshops werden de vragen, gebaseerd op de handelingsperspectieven uit de Gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050, verder uitgediept. Alle output van de werkconferentie gebruiken we voor de verdere uitwerking van de handelingsperspectieven uit de Gebiedsagenda.

De terugblik vind je op deze pagina’s en bestaat uit de onderdelen:

Plenaire start
Keynotespeaker
Introductie workshops
Terugblik workshops
Plenaire afsluiting
Fotoshoot #water

Bekijk hieronder de volledige werkconferentie 2021

Zuidwestelijke Delta © Kentin Photography

Plenaire start met panel en deelnemers

Tijdens de plenaire start heette dagvoorzitter Kim Coppes alle deelnemers van harte welkom bij de live uitzending van de werkconferentie vanuit Nusa Sluishaven in Ooltgensplaat en stelde het panel voor. Het panel in de studio bestond uit Kees Jan de Vet, dijkgraaf van waterschap Brabantse Delta, Ira von Harras, directeur van ZMf, de Zeeuwse natuur en milieufederatie en Annemieke Nijhof, directeur van Deltares. Peter Glas, de deltacommissaris, was erbij via een online verbinding.

Kees Jan de Vet ging als vertegenwoordiger van het Gebiedsoverleg Zuidwestelijke Delta in op de ambitie om in 2050 de eerste delta ter wereld te zijn die is voorbereid op klimaatverandering: ‘De regio klimaatrobuust maken is een van de grootste uitdagingen die we met urgentie moeten oppakken. We kunnen ons niet meer permitteren om achterover te leunen, de vrijblijvendheid is er echt af. Het duurt vaak te lang vanwege overleggen en processen. We moeten juist op een slimme manier versnellen. Met concrete projecten die voor iedereen van betekenis zijn. Zoals het Brabantse Wal-water, waar jaarlijks 40 miljoen kuub zoetwater van uitstekende kwaliteit ongebruikt wegstroomt naar de Westerschelde. Dat staat gelijk aan de jaarlijkse drinkwaterbehoefte van ruim 700.000 personen. Willen we in 2050 weerbaar zijn tegen zoetwatertekort, dan moeten we het met z’n allen nu mogelijk maken. Voor elkaar én met elkaar.’

Peter Glas ondersteunde de ambitie van de regionale partijen om de Zuidwestelijke Delta te zien als proeftuin voor een innovatieve aanpak van het oplossen van complexe deltavraagstukken. Hij onderstreepte de urgentie om met alle betrokkenen samen te werken. ‘Om te zorgen dat de Zuidwestelijke Delta in 2050 is voorbereid op klimaatverandering, is het nodig dat elke schop in de grond klimaatbestendig en waterrobuust wordt uitgevoerd. En hiervoor is actieve betrokkenheid van de landbouw en van ondernemers nodig.’

Ira von Harras gaf het belang aan om bij het nadenken over hoe we de grote opgaven kunnen aanpakken altijd terug te gaan naar de natuur: ‘Want de aarde is wat ons bindt.’ Annemieke Nijhof vulde aan: ‘Waar Ira een stem geeft aan de natuur, proberen wij toekomstige generaties een stem te geven via de wetenschap. Verder is mijn pleidooi: betekent de ambitie dat je klaar bent voor de omstandigheden in 2050, of ben je in 2050 klaar voor wat er nog gaat komen? Dat vraagt om groter denken over hoe we hier vitaal kunnen blijven wonen en werken.’

Met welke thema’s moet het Gebiedsoverleg aan de slag? “Klimaatverandering, klimaatadaptatie, waterveiligheid, natuur en zoetwaterbeschikbaarheid”, noemden de deelnemers het meest.

Bekijk hieronder de plenaire start van de werkconferentie.

Bekijk hieronder de video van de Gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050.

Keynotespeaker Jannemarie de Jonge: “Dynamiek in de delta”

Jannemarie de Jonge, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, maakte impact met haar keynote “Dynamiek in de delta”.

Haar vader overleefde de Watersnoodramp en ze vertelde over de invloed daarvan op hem, het gezin en de professionele ontwikkeling van haarzelf als landschapsarchitect. Via een vergelijking van de aanpak van de coronacrisis met de Deltastrategie en de veerkracht van de mens benadrukte Jannemarie: ‘Voor de toekomst van onze delta is het nodig nu te beginnen, met het besef dat we altijd moeten blijven bouwen. In verbondenheid met generaties, want wat wij nu beslissen doen we niet voor onszelf, maar voor de generaties na ons. We moeten hierbij met een innovatieve bril aan de slag en vooral: zorgen dat we hierbij de natuurkracht benutten en open het gesprek aangaan. En niet alleen in verbondenheid met onze eigen delta, maar ook met de delta wereldwijd, waarbij ik hoop dat Nederland een gidsland kan zijn.’

Bekijk hieronder de keynote van Jannemarie de Jonge.

Introductie van de workshops met panel en deelnemers

Tijdens het plenaire programma introduceerden sprekers van betrokken partijen via vlogs, live videoverbindingen of vanuit de studio de vijf workshops die daarna plaatsvonden. Dat deden ze via vijf centrale vragen, gebaseerd op de handelingsperspectieven uit de Gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050. Zowel de deelnemers als de panelleden reageerden.

Het panel tijdens de werkconferentie Zuidwestelijke Delta 2021

Kees Jan de Vet, dijkgraaf van waterschap Brabantse Delta, Ira von Harras, directeur van ZMf, de Zeeuwse natuur en milieufederatie en Annemieke Nijhof, directeur van Deltares vormden het panel in de studio. Peter Glas, de deltacommissaris, was erbij via een online verbinding. De deelnemers brachten in totaal maar liefst 200 ideeën in via de chat. Een rijk resultaat! Ook stemden ze op elkaars suggesties, en dat gaf meteen een beeld welke ideeën het meest aanspraken.

Bekijk hieronder de vijf introducties van de workshops aan het panel en de deelnemers:

Workshop 1: Sterke en aantrekkelijke kust
Workshop 2: Dynamische dijkzones
Workshop 3: Vitaal polder- en krekenlandschap
Workshop 4: Rijke platen, slikken en schorren
Workshop 5: Gezonde en verbonden zeearmen

Ben je benieuwd naar de resultaten van de workshops? Bekijk de terugblik van de workshops.

Workshop 1: Sterke en aantrekkelijke kust

De centrale vraag van workshop 1 was: Waar liggen concrete kansen om samen aan de slag te gaan voor een sterke en aantrekkelijke kust? Wie doet mee? Tea Both, wethouder gemeente Goeree-Overflakkee en lid Gebiedsoverleg en Anita Bijvoet, verantwoordelijk voor de Omgevingsagenda namens het ministerie van BZK, belden live in en introduceerden deze vraag. Het panel en de deelnemers reageerden.

De deelnemers brachten via Slido meer dan 50 ideeën in. Een goed begin! De best gewaardeerde ideeën waren:

Zandsuppleties (zandmotor).
Ontwikkel de bagger- en stortstrategie Westerschelde door, waarbij je meer voorland (slik/schor) creëert.
Sluit aan bij de natuurlijke zandbanken/platen voor de kust, zorg daar voor ontwikkelingen in combinatie met bijvoorbeeld natuur, energie, recreatie en vervoer.

Bekijk hieronder de video van de introductie van workshop 1: Sterke en aantrekkelijke kust.

Workshop 2: Dynamische dijkzones

Workshop 2 draaide om de centrale vraag: Hoe gaan we om met de waterkeringszone in een klimaatbestendige Zuidwestelijke Delta? Philipp Keller, bestuurder van waterschap Scheldestromen, en Tjeerd Bouma van het NIOZ introduceerden deze vraag live in de studio en gingen in gesprek met het panel.

De deelnemers gaven via Slido suggesties mee. De best scorende ideeën waren:

Vertrouw niet op een dijk alleen, maar maak er een breder robuuster waterkerend landschap van.
Verbreden, werken met de natuur, slib als bouwsteen voor land gebruiken.
Ideaal lijkt mij een mix van keringen (hard) en natuurlijke dynamiek (zacht). Denk aan meer zand voor de kust, of een mix met sediment en ruimte voor natuur.

Bekijk hieronder de video van de introductie van workshop 2: Dynamische dijkzones.

Workshop 3: Vitaal polder- en krekenlandschap

In workshop 3 was de centrale vraag: Hoe ziet toekomstbestendige landbouw eruit en hoe richten we de zoetwatervoorziening klimaatbestendig in? Feiko van Dok van provincie Zuid-Holland, trekker van de broedplaats volhoudbare landbouw van IBP Vitaal Platteland ZW Delta, introduceerde de vraag in een video. Luc Mangnus, bestuurder van waterschap Scheldestromen en lid van het Gebiedsoverleg belde live in en besprak de achtergrond van de vraag met het panel.

Via Slido reageerden de deelnemers met ideeën, zij gaven vervolgens de hoogste scores aan:

Landbouwgebruik aanpassen aan waterbeschikbaarheid; niet alles kan meer overal verbouwd worden.
Klimaatbestendige landbouw, maar ook met een bijdrage aan het herstel van de biodiversiteit en het landschap. Niet alles kan overal, doe het met respect voor de plek en natuurlijke bronnen. Dat is duurzaam, volhoudbaar.
Landbouwgebruik aanpassen aan waterbeschikbaarheid; niet alles kan meer overal verbouwd worden.

Bekijk hieronder de video van de introductie van workshop 3: Vitaal polder- en krekenlandschap.

Workshop 4: Rijke platen, slikken en schorren

De centrale vraag in workshop 4 was: Onder welke randvoorwaarden is het zinvol om te blijven investeren in platen, slikken en schorren met het oog op natuur en waterveiligheid? Anita Pijpelink, gedeputeerde provincie Zeeland en lid van het Gebiedsoverleg en Frans van Zijderveld van Natuurmonumenten introduceerden deze vraag in een video. Het panel besprak de vraag en de deelnemers brachten ideeën in.

De twee best scorende ideeën waren:

Schorren en slikken zijn een perfect voorbeeld van een goede combinatie van natuur en waterveiligheid. Dus investeren hierin is altijd slim, daar waar het kan! Slikken en schorren zijn kenmerkend voor de Delta!
Bestaande schorren en slikken moeten we beschermen, voor de biodiversiteit. Een schor kan 8x zoveel CO2 opslaan als een bos (en voor veel langer). Aanleg van nieuwe schorren met strekdammen in de Westerschelde is een minder goed idee, dit snoert de rivier verder in.

Bekijk hieronder de video van de introductie van workshop 4: Rijke platen, slikken en schorren.

Workshop 5: Gezonde en verbonden zeearmen

Workshop 5 draaide om de centrale vraag: Hoe kunnen we functies als economie en natuur van de Zuidwestelijke Delta behouden in de snel veranderende wereld van nu? Wolter Leiseboer, Regio Ambassadeur Zuid West Nederland voor het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en lid van het Gebiedsoverleg introduceerde deze vraag in een video. Gerjo Bommelje van North Sea Port belde live in en ging in gesprek met het panel.

De deelnemers brachten bijna 40 ideeën in en zij vonden deze drie de beste:

Economie: leer leven met de natuur in plaats van tegen de natuur.
Economie en ecologie zijn niet strijdig op de termijn waarover we moeten nadenken bij (extremere) zeespiegelstijging.
Natuurinclusief ondernemen is booming. Denk dus als ondernemer mee hoe je natuur om je heen verbetert, naast circulair en energieneutraal.

Bekijk hieronder de video van de introductie van workshop 5: Gezonde en verbonden zeearmen.

Terugblik op de workshops

Na de plenaire start van de werkconferentie gingen de deelnemers in vijf online workshops aan de slag. Via presentaties, discussies, polls en break-outrooms diepten zij de centrale vragen die bij de start waren geïntroduceerd verder uit. Elke workshop werkte toe naar een stelling. Een van de organisatoren van die workshop legde die bij de plenaire afsluiting voor aan het panel en de andere deelnemers.

Bekijk hieronder de verslagen en presentaties van de workshops:

Workshop 1: Sterke en aantrekkelijke kust
Workshop 2: Dynamische dijkzones
Workshop 3: Vitaal polder- en krekenlandschap
Workshop 4: Rijke platen, slikken en schorren
Workshop 5: Gezonde en verbonden zeearmen

Ben je benieuwd naar de plenaire terugkoppeling van de workshops? Bekijk de afsluiting van de werkconferentie.

Workshop 1: Sterke en aantrekkelijke kust

In de workshop stond de uitwerking van het handelingsperspectief Sterke en aantrekkelijke kust centraal. Dit perspectief is in het kader van de Omgevingsvisie Zuidwest Nederland uitgewerkt. De sessie was met 30 deelnemers goed bezocht.

Als start van de workshop brachten Jeroen van Herk van OAK consultants en Anita Bijvoet, verantwoordelijk voor de Omgevingsagenda namens het Rijk, de verschillende integrale opgaven voor de kustzone in beeld, zowel voor de korte als de langere termijn. Ook lichtten ze de aspecten toe die hierbij een rol spelen, van waterveiligheid tot woningbouw. Binnen de Omgevingsvisie zijn op basis van opgaven, de verbinding tussen lange en korte termijn en de benodigde samenwerking tussen Rijk en regio gebieden met veel kansen voor verbinding en synergie geformuleerd.

De opgaven en gebieden werden in de sessie intensief en interactief besproken. Met als resultaat: de deelnemers spraken hun interesse uit om verder door te praten over de Haringvlietmonding, de Kop van Schouwen en de Voordelta. Hierbij vulden zij de opgaven aan en bespraken direct de ingebrachte ideeën. De meeste energie zat op het omgaan met sediment, klimaatadaptatie en vernieuwing van de binnenduinrand. Hiernaast waren de deelnemers enthousiast om concreet en samen projecten te realiseren die de korte en lange termijn met elkaar verbinden. Vooral omdat dit nieuwe energie en inspiratie geeft voor de opgaven en partners.

In de plenaire afsluiting presenteerde Jeroen vanuit de workshop de stelling: benut de natuurkrachten optimaal én betrek lokale partijen en mensen. Zowel het panel als de deelnemers onderschreven die stelling breed. Een brede groep partijen gaf aan interesse te hebben om bij te dragen aan de uitwerking van de gebieden. Een mooi concreet resultaat voor het vervolg!

Bekijk de presentatie van Anita Bijvoet.

Bekijk de presentatie van Jeroen van Herk.

Workshop 2: Dynamische dijkzones

Philipp Keller van waterschap Scheldestromen, Ira von Harras van de ZMf en Leo Adriaanse van Rijkswaterstaat introduceerden waarom het belangrijk is na te denken over dynamische dijkzones. De Zuidwestelijke Delta staat in de frontline als het gaat om klimaatverandering en zeespiegelstijging. Hoewel de mate van zeespiegelstijging en klimaatverandering nog erg onzeker is, weten we wel zeker dat we met veranderingen te maken hebben en krijgen. Daarom is het nodig om nu te beginnen met kennisopbouw en ontwikkeling over innovatieve concepten en pilots rond dynamische dijkzones. ‘Kijk daarbij breed en zonder oordeel en met respect voor elkaar naar oplossingen en ga daarover de dialoog aan,’ was de boodschap van Philipp, Ira en Leo

Tjeerd Bouma introduceerde vier stellingen aan de deelnemers. Ondanks alle verschillende meningen en visies over dynamische dijkzones als handelingsperspectief, zo benadrukte hij, is de liefde voor het gebied de bindende factor. De toekomst is onzeker en daarom is het belangrijk om met elkaar goede procesafspraken te maken. Via de stellingen kwam het gesprek goed op gang. De deelnemers vonden het nodig dat er met bestuurlijke lef tijdige actie en beweging komt en dat bewoners daar goed bij betrokken worden. De meeste discussie ging over de rolverdeling tussen deskundigen en politiek. Conclusie was dat besluitvorming moet plaatsvinden op basis van valide argumenten en dat beide partijen goed in verbinding met elkaar moeten staan.

Philip Drontmann vertelde over de Kenniscommunity Oosterschelde. De inzet van wetenschappers (zoals het KNMI en Deltares) is noodzakelijk om het verhaal (wat komt er op ons af?) met kennis van zaken aan de bewoners te vertellen. Daarnaast is het belangrijk om in gebiedscoalities van diezelfde bewoners te horen (luisteren!) wat er bij hen leeft en welke suggesties zij hebben om de problematiek het hoofd te bieden.

Tijdens de plenaire terugkoppeling reageerden alle deelnemers van de werkconferentie via Slido op dit resultaat van de workshop: “Bestuurlijk Zeeland moet een manier vinden om (controversiële) pilots sneller mogelijk te maken”. De score aan de hand van de reacties op deze stelling kwam – met de nodige spreiding – uit op 8.2. Philipp Keller gaf in zijn slotwoord aan dat er een goede dialoog nodig is over de kansen voor dynamische dijkzones, ook met de streek. Verder pleitte hij voor bestuurlijke lef en duidelijke procesafspraken om de klimaatproblematiek die op ons afkomt aan te pakken.

Bekijk de presentatie van Tjeerd Bouma.

Workshop 3: Vitaal polder- en krekenlandschap

“Vele kleine stappen maken een grote en door ze samen te zetten ontstaat er verandering”.
Deze kleine stappen kwamen volop aan bod in de workshop Vitaal polder- en krekenlandschap. De deelnemers werden geïnspireerd door tv-fragmenten uit de serie “Waterman”, waarin de uitdagingen voor landbouw en waterbeheer indringend naar voren kwamen. Voorzitter Peter van Veelen ging in gesprek met Luc Mangnus, bestuurder van waterschap Scheldestromen en met Marijke Andela van het ministerie van LNV.

‘De inrichting van het watersysteem is nu nog niet overal op orde,’ aldus Luc. ‘Het weerbaar maken van oppervlaktewater en grondwater moet gebiedsgericht gebeuren.’ Marijke: ‘Het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland (IBP-VP) werkt gebiedsgericht in de Zuidwestelijke Delta met drie broedplaatsen: Volhoudbare Landbouw, Zoetwater en Genieten en beleven in de Delta. De gebiedspartners kunnen daar veel van elkaar leren.’ Luc: ‘We verwachten hierbij van iedereen een open blik, niet alleen van bestuurders.’

Frank Verhoeven van Boerenverstand presenteerde als onderdeel van de broedplaats Volhoudbare Landbouw het project Biodiversiteitsmonitor. Hierin worden overheidsdoelen uitgewerkt naar kritische prestatie indicatoren (KPI’s) om boeren te kunnen belonen voor hun prestaties. Dit systeem is al bekend in de melkveesector, maar nieuw in de akkerbouw. Dertig agrariërs starten met dit project.

In de workshop kwam aan de orde hoe volhoudbaar zoetwater en landbouw is. Voor de één heel volhoudbaar, voor de ander is verzilting reden om ook naar andere voorbeelden zoals op Texel te kijken, waar ze zilte teelten ontwikkelen. Marnix van Driel van Provincie Zeeland vertelde in zijn presentatie dat op Schouwen-Duivenland projectpartners volop experimenteren met zoetwateruitdagingen in het kader van de Broedplaats Zoetwater.

De deelnemers pleiten ervoor om kennis die we opdoen, breed te delen. Investeren in bewustwording, juist ook bij jongeren. Gelukkig gebeurt er veel in het Living Lab van Schouwen-Duivenland, dat inspireert. ‘Vertrouwen krijg je vooral als je snel dingen bereikt. Laat je successen zien,’ aldus Olaf Griffioen van gemeente Schouwen-Duivenland. ‘Ook kleine stappen kunnen grote betekenis hebben, denk niet te klein.’

Tot slot konden de deelnemers via een poll een fictief budget van 100 miljoen euro verdelen over verschillende oplossingen voor een toekomstbestendig polder- en krekenlandschap. De meeste deelnemers kozen voor een combinatie van verduurzamen van de landbouw en het lokaal vergroten van de zoetwaterbeschikbaarheid. Hieruit blijkt al dat er niet één oplossing is en dat partijen samen verder aan de slag moeten.

Bekijk de presentatie van Frank Verhoeven & Anouk Vingerhoets.

Bekijk de presentatie van Marnix van Driel.

Workshop 4: Rijke platen, slikken en schorren

Het programma van de workshop was opgebouwd rond de hoofdvraag: “Onder welke randvoorwaarden is het zinvol om te blijven investeren in platen, slikken en schorren met het oog op natuur, waterveiligheid?”

Na een inleiding door Eric van Zanten van Rijkswaterstaat focuste de discussie zich al snel op de (on)mogelijkheden van het herstellen en creëren van slikken en schorren. De deskundigen in de workshop verschilden van mening over de concrete mogelijkheden hiervoor. De een ziet kansen voor een combinatie met de oester- en mosselteelt (project in de Schelphoek) of oesterriffen (kustlijn van Noord-Beveland) en stelt dat er mogelijk meer locaties voor herstel of aangroeimogelijkheden van schorren zijn dan we denken. De ander is minder optimistisch, vooral als het gaat om het creëren van slikken en schorren. De kansen daarvoor zouden dan alleen binnendijks of in de Voordelta liggen. In de discussie waren de deelnemers het erover eens om de slikken en schorren ook voor de veiligheid te behouden.

Verder brachten meerdere deelnemers de invloed van verstoring op de gebieden en de natuur die daar aanwezig is in. Bijvoorbeeld door recreatie. De inschatting is dat het vooral daardoor slecht gaat met de vogels. Hiernaast zien we dat de recreatie blijft groeien, zodat de druk nog groter wordt. De deelnemers zien een oplossing in het aanbrengen van zones voor juist wel of geen recreatie in de gebieden. Hierbij speelt handhaven een belangrijke rol. Vanuit de groep kwam verder de vraag wat de economische waarde van een buitendijks gebied is en welke rol dat kan spelen in de discussie. Denk dan bijvoorbeeld aan CO2-opslag en andere ecosysteemdiensten.

Tot slot gingen de deelnemers in op de vraag: wat zou het Gebiedsoverleg morgen moeten doen? Met als antwoord: zet in op het zo lang mogelijk behouden van de slikken, platen en schorren. Waarbij het van belang is oplossingen te vinden voor de toenemende drukte, maar tegelijk wel te zorgen voor mogelijkheden voor beleving van de gebieden.

Gedeputeerde van provincie Zeeland Anita Pijpelink concludeerde dat voor de korte termijn duidelijk is welke stappen we moeten zetten, maar dat er nog genoeg te bespreken is om tot goede oplossingen voor de langere termijn te komen.

Bekijk de presentatie van Eric van Zanten.

Workshop 5: Gezonde en verbonden zeearmen

Een deltagebied als de Zuidwestelijke Delta kent een eigen ontstaansgeschiedenis. Juist het begrijpen van de oorsprong van verschillende vormen van gebruik en ontwikkeling van de inrichting van het gebied helpt om tot nieuwe inzichten te komen over belangrijke randvoorwaarden voor toekomstige ontwikkelingen. Daarvoor is het ook erg belangrijk elkaars belangen te kennen. Dat was dan ook de insteek van de workshop Gezonde en verbonden zeearmen.

In de sessie bespraken de deelnemers vanuit drie perspectieven actuele vraagstukken: industrie en de zoetwaterbeschikbaarheid in de Kanaalzone; ecologie en de vismigratie richting de Brabantse rivieren; havens en de relatie tussen natuur en havenontwikkeling. Mascha Dedert en Gerard Westerweel van de ZMf en Gerjo Bommelje van North Sea Port faciliteerden break-outsessies over deze onderwerpen.

Uit deze sessies kwam naar voren dat een afweging op verschillende schaalniveaus binnen het watersysteem én een goede afstemming met de omgeving nodig is om tot een juiste balans tussen gebruiksfuncties te komen. Dus is het van belang dat we zoeken naar synergie waar dat kan, en keuzes maken waar nodig. Specifiek hierin, welke functies geven we de Kanaalzone? Maar ook, kies voor ruimte voor de ecologie. Daarmee spraken de workshopdeelnemers de voorkeur uit voor een vismigratierivier boven het realiseren van passages in bestaande sluizen.

Voor havenontwikkelingen en andere economische ontwikkelingen geldt steeds meer natuurwetgeving is business. Dus: neem natuur mee in iedere nieuwe ontwikkeling, of zoals de stelling aan het eind van de workshop luidde: “Het ecosysteem en leefbaarheid moeten onderdeel zijn van elke nieuwe businesscase”. In de plenaire afsluiting onderschreven de deelnemers breed deze stelling!

Plenaire terugkoppeling tijdens de werkconferentie Zuidwestelijke Delta 2021

Plenaire afsluiting met het panel

De werkconferentie eindigde met een terugkoppeling per workshop via een idee of stelling. Zowel de online deelnemers als het panel waardeerden de stellingen met een cijfer en gaven aan waarom ze dat vonden. De panelleden Ira von Harras, directeur van de ZMf, en Annemieke Nijhof, directeur van Deltares, reageerden in de studio. Kees Jan de Vet, dijkgraaf van waterschap Brabantse Delta, was erbij via een online verbinding.

Jeroen van Herk van OAK Consultants koppelde de stelling van workshop 1: Sterke en aantrekkelijke kust terug: “We moeten meewerken met de natuurkrachten van de kust – als het gaat om ontwikkelingen rond energie, landbouw, recreatie, klimaat, natuur – én synergie zoeken met lokale partijen en mensen.”

Philipp Keller van waterschap Scheldestromen lichtte het resultaat van workshop 2 toe: Dynamische dijkzones: “Bestuurlijk Zeeland moet een manier vinden om (controversiële) pilots sneller mogelijk te maken.”

Peter Glas en Luc Mangnus tijdens de plenaire terugkoppeling

Luc Mangnus van waterschap Scheldestromen ging in op de stelling van workshop 3: Vitaal polder- en krekenlandschap: “Vele kleine stappen maken één grote, en door ze samen te zetten, ontstaat er verandering.”

Louise van der Heijden van Delta Platform koppelde workshop 4: Rijke platen, slikken en schorren terug: “We moeten de natuurwaarden van intergetijdengebieden beschermen en bepaalde plekken behouden, mits natuurwaarden en economische waarden en waterveiligheid worden gecombineerd. Dat vergt samenwerking en rekening houden met ieders belang en emotie.”

Mascha Dedert van de ZMf lichtte tot slot de stelling toe van workshop 5: Gezonde en verbonden zeearmen: “Het ecosysteem en leefbaarheid moeten onderdeel zijn van elke nieuwe businesscase.”

Benieuwd naar de reacties op de stellingen van het panel en de deelnemers? Bekijk dan hieronder de plenaire afsluiting.

De deelnemers waardeerden de werkconferentie met een 8: een heel mooi resultaat! We vroegen hen ook: welk idee of inzicht heeft deze werkconferentie je gegeven? Een greep uit de antwoorden: breed commitment om samen praktische stappen te zetten, klimaatondernemerschap, kennisontwikkeling en pilots zijn nodig om uit te proberen en de discussie aan te gaan, meebewegen met de natuur is de beste basis voor klimaatadaptatie en inspiratie, én: nu aan de slag!

‘Samenwerken in de Zuidwestelijke Delta geeft mij persoonlijk heel veel energie,’ blikt Kees Jan de Vet terug. ‘De opgave en urgentie zijn groot door klimaatverandering. Op deze werkconferentie kwam alles samen: zoetwaterbeschikbaarheid, waterveiligheid, maar ook de belangen van natuur en landbouw en daarmee de ruimtelijke inrichting van de gehele delta. Het is echt een grote kans om ons ook internationaal neer te zetten als de delta die grondig voorsorteert op de nieuwe tijd.’

Afsluiting via live fotoshoot van Rem van den Bosch

We sloten af met een interview van dagvoorzitter Kim Coppes met fotograaf Rem van den Bosch tijdens een live fotoshoot, net buiten de studio die we hadden opgebouwd in Nusa Sluishaven in Ooltgensplaat. Model Lois poseerde balancerend op een trap, in ambachtelijk gemaakte kleding met traditionele Zeeuwse elementen. Rem vraagt via zijn fotoproject MASFOR aandacht voor klimaat- en watervraagstukken en reist hiervoor heel Nederland door: ‘Via kunst en beelden proberen wij het technische verhaal van ons waterbeheer en hoe wij leven met water aan een groter publiek te laten zien. We hopen daarmee bij te dragen aan bewustwording over de urgentie van de klimaatverandering.’

The making of project #water door Rem van den Bosch tijdens de werkconferentie Zuidwestelijke Delta. Voor dit project fotografeert Rem beneden de zeespiegel en laat de hand van het model de hoogte bij overstroming zien. Voor deze gelegenheid staat het model op de dijk. Het zeespiegelniveau ligt op deze plek achter de dijk.

Project #water

De uitdagingen die op ons afkomen zijn enorm, maar lang niet iedereen beseft dat. Veel organisaties, instanties en bedrijven die betrokken zijn bij klimaatvraagstukken en waterbeheer merken dat het gevoel van urgentie in de samenleving achterblijft. Rems foto’s maken de realiteit van een stijgende zeewaterspiegel op een toegankelijke manier zichtbaar, en bieden zo openingen voor inspirerende en indringende gesprekken over klimaat en water. Om het project #water een grotere reikwijdte te geven nodigt Rem betrokken organisaties en instanties uit om actief deel te nemen in het MASFOR (Make a Stand for) Klimaat en Water Netwerk, iedereen is welkom om bij te dragen aan dit (inter)nationale platform voor klimaat- en waterbewustzijn.

Bekijk hieronder het interview met Rem van den Bosch.

Bekijk hieronder de teaservideo van het project #water.