Alexander werkt als adviseur Waterkwaliteit bij Rijkswaterstaat Zee en Delta, district Noord. Hij is betrokken bij de monitoring van de waterkwaliteit in het Veerse Meer en het stakeholder- en omgevingsmanagement. Jan Willem is als projectmanager voornamelijk betrokken bij het onderzoek.
Het Veerse Meer ontstond in het kader van de Deltawerken. Alexander: ‘Het Veerse Meer had eerst een open verbinding en getij. De afsluiting had negatieve gevolgen. Het water werd troebel, er groeide veel zeesla en we signaleerden regelmatig algenbloei.’ In 2004 voltooide Rijkswaterstaat de aanleg van de doorlaat Katse Heule. Deze doorlaat zorgt voor een betere wateruitwisseling tussen de Oosterschelde en het Veerse Meer.
Verbeteringen na ingebruikname Katse Heule
‘De resultaten van de doorlaat werden snel zichtbaar,’ vertelt Alexander. ‘Het zoutgehalte en de helderheid van het water namen toe en de waterkwaliteit verbeterde. Wel bleek uit de monitoring dat de ontwikkeling van bodemdieren achterbleef.’ In 2008 nam Rijkswaterstaat het Peilbesluit Veerse Meer. Elk voorjaar laat Rijkswaterstaat tijdelijk meer water dan daarvoor het meer instromen bij de doorlaat. Hierdoor stijgt het waterpeil. Alexander: ‘Van 2004 tot 2015 ging het goed, tot we in 2019 te maken kregen met vissterfte. Dat leek toen nog een incident, als gevolg van een extreem warme zomer. Maar in de zomer van 2020 kwam dit weer voor.’
Uiteenlopende problemen
‘De verschillende maatschappelijke signalen en onze monitoring wijzen erop dat het niet goed gaat met het Veerse Meer,’ vertelt Alexander. ‘De problemen zijn uiteenlopend. Op verschillende plaatsen maten we zuurstofloosheid, en signaleerden we witte schimmel op de waterbodem. Ook zien we door de tijd heen steeds minder bodemdieren en neemt het aantal vogelsoorten rond het Veerse Meer onvoldoende toe volgens de instandhoudingsdoelen van Natura 2000. En een direct zichtbaar effect was de vissterfte in de zomer.’
Evaluatie peilbesluit
‘In 2015 stelden we een bekkenrapport op om de werking van de Katse Heule en de gevolgen van het peilbesluit te evalueren,’ vervolgt Jan Willem. ‘Daarbij is alles onder de loep genomen. Uit het bekkenrapport bleek dat de waterkwaliteit sterk was verbeterd na de ingebruikname van de Katse Heule. Zo zagen we in de eerste jaren een toename van bodemdieren. Maar dit zette zich niet langs die lijn voort, blijkt ook uit het rapport. Hiernaast wijzen monitoring door water- en terreinbeheerders en signalen van gebruikers er op dat de waterbodemkwaliteit, de ecologische waterkwaliteit en de natuur in het Veerse Meer zich de laatste vijf jaar niet goed ontwikkelt.’
Geïntensiveerde monitoring en onderzoeken
Naar aanleiding van de verschillende problemen intensiveerde Rijkswaterstaat de bestaande monitoring en startte nieuwe onderzoeken op. Alexander: ‘Eind 2019 begonnen we met een maandelijkse zuurstofmeting. En sinds begin 2020 voeren we op zeventien locaties zuurstof-, chloride- en temperatuurmetingen uit. Ook onderzoeken we de aan- en afvoer van waterstromen en flora en fauna om te komen tot een compleet beeld van het systeem.’
Onderzoek
‘De extra monitoring gebeurde voorafgaand aan het uitgebreidere onderzoek,’ vervolgt Jan Willem. ‘Dit onderzoek is in september gestart en duurt tot 2023. We onderzoeken de toestand van de waterbodem, de waterkwaliteit en de natuur in de periode van 2000 – 2021. In de eerste fase brengen we de knelpunten en de mogelijke oplossingsrichtingen in beeld. Waar nodig breiden we de onderzoeken en monitoring uit. Het doel is om in 2023 de knelpunten en de mogelijke oplossingsrichtingen in beeld te hebben.’
Klimaatrobuust Veerse Meer
Jan Willem: ‘Een onderdeel van het onderzoek is het in kaart brengen van de toestand van het Veerse Meer bij verschillende klimaatscenario’s. We bekijken of het systeem robuust genoeg is, gelet op de toekomst. Deze onderzoeken voeren we samen met Deltares uit. Belangrijke stakeholders, zoals waterschap Scheldestromen, Provincie Zeeland, LNV, de omliggende gemeenten, de Nederlandse Onderwatersport Bond (NOB), de watersportbonden, ZLTO, Natuurmonumenten, ZMf en Staatsbosbeheer, betrekken we bij het proces. We organiseren bijvoorbeeld sessies om extra kennis te delen.’
Het vervolg
‘Op basis van de resultaten van het onderzoek volgt in 2023 een besluit over het vervolg,’ sluit Jan Willem af. ‘Het vervolg is uiteraard afhankelijk van de te nemen maatregelen. Als het gaat om eenvoudig te realiseren maatregelen en aanpassingen van het beheer, zouden we deze in de periode tussen 2023 en 2030 kunnen uitvoeren. Als er grote systeemingrepen worden voorgesteld, is een MIRT-traject nodig, maar daar kunnen we nog niet op vooruit lopen.’
De onderzoeken voor het verbeteren van de water- en bodemkwaliteit van het Veerse Meer en de robuustheid van het systeem maken onderdeel uit van de Integrale Kennis- en Innovatieagenda Zuidwestelijke Delta en van het uitvoeringsprogramma van de Gebiedsvisie Veerse Meer 2020-2030 (i.o.).
Integrale Kennis- en Innovatieagenda Zuidwestelijke Delta
De eerste versie van de Integrale Kennis- en Innovatieagenda Zuidwestelijke Delta is dit najaar klaar en bevat een methode om gezamenlijk kennis te ontwikkelen. De Integrale Kennisagenda verbindt losse kennisagenda’s met elkaar, zodat elke partij met haar eigen kennisontwikkeling kan bijdragen aan het grotere geheel. Op 20 mei vond een bijeenkomst plaats over de Kennisagenda Zuidwestelijke Delta. Meer weten? Bekijk dan de terugblik.
Gebiedsvisie Veerse Meer 2020-2030
De Gebiedsvisie Veerse Meer 2020-2030 kwam afgelopen twee jaar tot stand door een intensieve samenwerking tussen betrokken overheden en veel van bovengenoemde stakeholders. Ook dachten inwoners en andere belanghebbenden mee via participatiebijeenkomsten. Momenteel ligt de Gebiedsvisie ter besluitvorming voor bij de Provincie Zeeland (op 8 oktober 2021) en de gemeenten Goes, Middelburg, Noord-Beveland en Veere en ter kennisgeving bij Rijkswaterstaat Zee en Delta en waterschap Scheldestromen.
