Op donderdag 6 december presenteerden Kees Bos en Jan Willem Bosch de Landschapsatlas van de Oosterschelde in de Grote Kerk in Zierikzee. Deze schreven en stelden ze samen in opdracht van Stichting Panorama. De Stichting overhandigde het eerste exemplaar aan oud-politicus en schrijver Jan Terlouw. Weinig mensen weten dat hij van grote invloed is geweest op de Oosterschelde zoals die nu is. Het boek is gemaakt in het kader van het project Kennis in Actie Oosterschelde. Dit project is een samenwerking van Rijkswaterstaat, Provincie Zeeland, waterschap Scheldestromen, Stichting Panorama, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en de onderzoeksinstituten Deltares, Wageningen Marine Research en het NIOZ.
Roerig verleden
Het boek, dat 440 pagina’s dik is en maar liefst 3 kilo weegt, vertelt het roerige verleden van het gebied. Kees: ‘In 1200 na Christus werden al de eerste dijken aangelegd. Maar in de loop van de tijd overstroomde het gebied meerdere malen. Dit liet elke keer sporen na in het landschap.’ De meeste invloed had de watersnoodramp van 1953. Na de ramp stelde de overheid de wet voor herverkaveling op. Hiermee werd het hele gebied opnieuw ingedeeld. ‘Veel boeren waren hun land en boerderij kwijt. De herverkaveling hielp om hun boerenbedrijf opnieuw op te zetten. Ook werd de infrastructuur in het gebied opnieuw aangelegd. Hiernaast speelde de komst van de Stormvloedkering een grote rol in de verandering van het gebied,’ vertelt Jan Willem. Bovendien drukken de gebouwen in het gebied hun stempel op het landschap. ‘We zien een grote variatie aan gebouwen en informatieborden. Sommige passen niet bij de historie en het landschap van het gebied en vallen daarmee uit de toon. Het is goed hier in de toekomst beter op te letten.’
Venster op de toekomst
De Landschapsatlas geeft ook een blik op de toekomst van het gebied. Jan Willem: ‘We schetsen een aantal scenario’s om de toekomst van de Oosterschelde veilig te stellen. Door de klimaatverandering en de zeespiegelstijging is de huidige Oosterscheldekering op termijn niet meer voldoende om het gebied te beschermen tegen hoogwater.’ Een scenario uit het boek is het weer zo “open” mogelijk maken van de monding, door het ombouwen van de stormvloedkering tot bruggen. Andere scenario’s zijn een nieuwe stormvloedkering bouwen of de Oosterscheldekering ombouwen tot dam met een doorlaatmiddel.
Opwekken van energie
Voor de opwekking van duurzame energie stelt de atlas een “valmeer” voor, aan de buitenzijde van Neeltje Jans voor de opslag van windenergie. Dat valmeer kan worden leeggepompt met windenergie en vervolgens energie opwekken door het vol te laten lopen via turbines. Jan Willem: ‘Uiteraard moeten alle scenario’s eerst nog nader worden onderzocht. Het zijn ideeën om te inspireren. De overeenkomst is dat alle scenario’s moeten zorgen voor veiligheid, goed ecologisch functioneren en economische ontwikkeling in het gebied.’
Twijfel gezaaid, de stormvloedkering geoogst
Een van de grondleggers van de Oosterscheldekering is Jan Terlouw, oud-politicus en schrijver. In zijn tijd als politicus zorgde hij er, samen met vele anderen, voor dat de Oosterschelde “open” bleef en de Oosterscheldekering gebouwd werd. Een uniek en baanbrekende constructie voor die tijd. ‘Ik heb destijds twijfel gezaaid met mijn visie, maar de Stormvloedkering geoogst.’ Jan Terlouw voelde zich vereerd het eerste boek te mogen ontvangen. ‘Ik heb in mijn leven drie banen gehad, die van natuurwetenschapper, politicus en schrijver. En in al die loopbanen zit één rode draad, namelijk de Oosterschelde.’
Kennis in actie
De Landschapsatlas van de Oosterschelde is onderdeel van het project Kennis in Actie Oosterschelde. Een initiatief dat de kennis en onderzoeksresultaten van alle organisaties die in of rond de Oosterschelde werken bundelt en vastlegt en kennispartners met elkaar in contact brengt. De informatie in het boek wordt komend jaar, onder leiding van het Centre of Expertise Delta Technology van de HZ University of Applied Sciences, en geordend opgenomen in de online Delta Expertise site, www.deltaexpertise.nl. Naast het toegankelijk vastleggen van kennis, wordt ernaar gestreefd dat de mensen die kennis en ervaring hebben over het gebied een “kenniscommunity” gaan vormen. Een community die iedereen eenvoudig kan raadplegen en waar mensen ideeën kunnen inbrengen om deze te delen en nog beter te maken. Kennis in Actie Oosterschelde is een belangrijke eerste stap om bestaande kennis vast te leggen en een kader te scheppen voor verdere kennisontwikkeling.’
